Kiểm tra tải trọng xe cẩu là quy trình xác định khả năng nâng cho phép của xe cẩu trong một cấu hình làm việc cụ thể. Mục đích là đối chiếu tải trọng dự kiến nâng (bao gồm cả phụ kiện) với tải trọng tối đa cho phép ghi trong biểu đồ tải (Load Chart) của xe.
Theo quy định tại QCVN 07:2012/BLĐTBXH, đây là nội dung bắt buộc trước khi vận hành thiết bị nâng trong thi công hoặc sản xuất.
Các bước kiểm tra tải trọng xe cẩu đúng kỹ thuật
Để kiểm tra tải trọng xe cẩu, bạn cần xác định trọng lượng vật cần nâng, chiều cao nâng, bán kính làm việc và đối chiếu với biểu đồ tải của xe cẩu để xác định tải trọng cho phép ở từng vị trí và góc nâng khác nhau. Ngoài ra, phải cộng thêm hệ số an toàn (15 – 25%) vào trọng lượng vật nâng để đảm bảo tổng tải trọng thực tế không vượt quá giới hạn an toàn kỹ thuật của cần cẩu
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết theo quy chuẩn kỹ thuật thực tế trong ngành nâng hạ.
Bước 1: Xác định trọng lượng vật cần nâng
Đây là thông số đầu vào quan trọng nhất của quá trình kiểm tra.
- Xác định trọng lượng chính xác của vật cần nâng thông qua bản vẽ kỹ thuật, nhãn hàng hoặc cân đo trực tiếp.
- Cộng thêm trọng lượng của móc cẩu, cáp cẩu, sling, ma ní, khung nâng và các phụ kiện đi kèm.
- Kết quả cho ra tổng tải trọng thực tế (Total Load Weight) mà cần cẩu phải chịu.
Ví dụ: Nếu vật nặng 8 tấn, dây cáp và phụ kiện nặng thêm 0,5 tấn, thì tổng tải trọng thực tế là 8,5 tấn.
Bước 2: Xác định các yếu tố hoạt động của xe cẩu
Ba yếu tố quan trọng cần được đo chính xác trước khi đối chiếu với sơ đồ tải trọng:
- Bán kính làm việc (Working Radius): Khoảng cách từ tâm quay của cẩu đến trọng tâm vật cần nâng. Bán kính càng lớn, tải trọng nâng được càng giảm.
- Chiều cao nâng (Lifting Height): Khoảng cách thẳng đứng từ mặt đất đến vị trí móc cẩu cao nhất. Cần tính cả không gian an toàn phía trên (ví dụ: dầm, dây điện, mái che).
- Chiều dài cần cẩu (Boom Length): Chiều dài phần cần được sử dụng, có thể bao gồm cần phụ (Jib) nếu lắp thêm. Mỗi cấu hình cần khác nhau sẽ có tải trọng làm việc riêng.
Khi ba thông số này đã được xác định, bạn có thể đối chiếu với biểu đồ tải trọng tương ứng của model xe.
Bước 3: Tra cứu sơ đồ tải trọng (Load Chart)
Sơ đồ tải trọng xe cẩu là tài liệu kỹ thuật do nhà sản xuất cung cấp, thể hiện mối quan hệ giữa chiều dài cần, bán kính làm việc và tải trọng nâng tối đa.
Cách đọc sơ đồ tải trọng cẩu cơ bản:
- Xác định chiều dài cần đang sử dụng trên trục tung.
- Xác định bán kính làm việc thực tế trên trục hoành.
- Tìm giao điểm của hai giá trị này, đó là sức nâng tối đa (Rated Load).
- Kiểm tra thêm góc nâng cần và cấu hình đối trọng, nếu biểu đồ có ghi chú.
Ví dụ: Nếu cần dài 30 m và bán kính làm việc là 10 m, biểu đồ cho thấy tải trọng tối đa là 20 tấn. Nếu vật bạn định nâng (bao gồm phụ kiện) có tải trọng 18 tấn, thì việc nâng có thể thực hiện an toàn, nhưng cần cộng thêm hệ số an toàn ở bước kế tiếp.
Bước 4: Kiểm tra an toàn vận hành
So sánh tổng tải trọng thực tế đã tính với sức nâng cho phép đã tra cứu. Đảm bảo tổng tải trọng thực tế cộng thêm với hệ số an toàn (thường là cộng thêm 15 – 25% tải trọng) nhỏ hơn sức nâng cho phép.để đảm bảo vận hành trong giới hạn an toàn tuyệt đối.
Sức nâng cho phép = Tải trọng thực tế + Hệ số an toàn
Ví dụ: Tải trọng thực tế là 8,5 tấn, hệ số an toàn 1,2 thì tải trọng tính toán là 10,2 tấn.
Nếu tải trọng tính toán vượt quá sức nâng cho phép trên sơ đồ tải trọng, bạn cần:
- Giảm bán kính làm việc (tiến cẩu gần vật hơn), hoặc
- Giảm chiều dài cần, hoặc
- Chọn xe cẩu có tải trọng lớn hơn.
Bước 5: Kiểm tra an toàn tổng thể trước khi nâng
Trước khi tiến hành nâng, cần rà soát các yếu tố an toàn cuối cùng:
- Bề mặt đặt cẩu ổn định, không lún.
- Hệ thống thủy lực và phanh quay hoạt động bình thường.
- Cảnh báo vùng nguy hiểm xung quanh khu vực cẩu.
- Đảm bảo người chỉ huy tín hiệu và người vận hành hiểu rõ tải trọng và giới hạn làm việc.
- Việc kiểm tra tải trọng chỉ thực sự hiệu quả khi được kết hợp với quy trình an toàn tổng thể này.
Yếu tố pháp lý và an toàn trong kiểm tra tải trọng
Việc hiểu rõ mối quan hệ giữa các yếu tố kỹ thuật và tuân thủ pháp lý là trách nhiệm của người vận hành.
Nguyên tắc kỹ thuật cơ bản
- Khoảng cách làm việc (Bán kính) tăng thì khả năng nâng giảm.
- Khi cẩu vươn xa khỏi tâm quay, moment lật tăng lên, buộc tải trọng tối đa cho phép phải giảm để giữ an toàn chống lật.
- Người vận hành phải tra cứu giao điểm giữa Bán kính làm việc và Chiều dài cần trên Biểu đồ tải để xác định sức nâng cho phép (WLL).
Yếu tố pháp lý
Việc kiểm tra tải trọng xe cẩu không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là nghĩa vụ pháp lý theo quy định kiểm định thiết bị nâng.
- Giấy chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật do cơ quan có thẩm quyền cấp là căn cứ xác định tải trọng tối đa được phép hoạt động.
- Nếu vượt tải trọng ghi trong giấy kiểm định, thiết bị được xem là vận hành sai quy định và có thể bị xử phạt hoặc đình chỉ.
- Mọi hoạt động nâng hạ phải tuân thủ QCVN 07:2012/BLĐTBXH và TCVN 4244:2005 (Quy phạm kỹ thuật an toàn thiết bị nâng).
>> Xem thêm: Quy trình vận hành xe cẩu đúng kỹ thuật
Lưu ý quan trọng khi kiểm tra tải trọng xe cẩu
- Thử tải tĩnh và thử tải động: Thử tải tĩnh ở mức 125% tải định mức, thử tải động ở mức 110% tải định mức. Hai phép thử này nhằm đảm bảo kết cấu, hệ thống thủy lực và phanh giữ tải hoạt động ổn định dưới áp lực lớn hơn điều kiện làm việc thực tế.
- Kiểm soát tốc độ gió: Tốc độ gió lớn ảnh hưởng đến lực tác dụng lên cần và tải treo. Theo hướng dẫn của nhà sản xuất, không vận hành xe cẩu khi gió ≥ 9–10 m/s hoặc khi có giông, bão.
- Kiểm tra mặt bằng và đối trọng: Mặt bằng đặt cẩu phải ổn định, chịu lực đủ lớn. Đối trọng lắp đặt đúng thông số kỹ thuật, không thiếu khối lượng.
Kiểm tra bổ sung ngoài tải trọng
Bên cạnh kiểm tra tải trọng xe cẩu, cần thực hiện kiểm tra tổng thể tình trạng kỹ thuật của xe cẩu trước khi vận hành:
- Lốp hoặc bánh xích: Áp suất, độ mòn, khả năng bám nền.
- Phanh quay và phanh nâng: Đảm bảo hãm giữ tải an toàn khi dừng hoặc quay.
- Hệ thống lái và điều khiển: Phản hồi chính xác, không trượt hoặc lệch hướng.
- Cáp thép và puly: Không xoắn, nứt, mòn hoặc rỉ sét.
- Thiết bị cảnh báo tải (LMI): Hoạt động chính xác, không bị lỗi cảm biến.
Việc kiểm tra định kỳ giúp ngăn ngừa sự cố cơ học và bảo đảm hiệu suất làm việc ổn định của xe cẩu trong thời gian dài.
FAQs – Những cẩu hỏi thường gặp
1. Kiểm tra tải trọng xe cẩu là gì?
Kiểm tra tải trọng xe cẩu là quá trình xác định khả năng nâng tối đa an toàn của xe cẩu dựa trên cấu hình làm việc thực tế. Người vận hành phải đối chiếu tải trọng dự kiến nâng với biểu đồ tải trọng (Load Chart) để đảm bảo xe không vượt quá giới hạn kỹ thuật cho phép.
2. Tại sao cần kiểm tra tải trọng trước khi vận hành xe cẩu?
Vì mỗi xe cẩu chỉ có thể nâng được tải trọng tối đa trong phạm vi nhất định.
Nếu không kiểm tra, việc nâng quá tải có thể gây lật xe, gãy cần, đứt cáp hoặc hỏng hệ thống thủy lực, dẫn đến tai nạn nghiêm trọng. Ngoài ra, QCVN 07:2012/BLĐTBXH quy định việc kiểm tra tải trọng là bắt buộc trước khi vận hành.
3. Biểu đồ tải (Load Chart) trên xe cẩu dùng để làm gì?
Biểu đồ tải thể hiện mối quan hệ giữa chiều dài cần, bán kính làm việc và tải trọng nâng tối đa.
Người vận hành dựa vào biểu đồ này để xác định giới hạn tải cho phép ở từng vị trí, tránh tình trạng vượt tải. Đây là tài liệu kỹ thuật bắt buộc do nhà sản xuất cung cấp và được dán trực tiếp trên xe.
4. Làm thế nào để tính tổng tải trọng nâng thực tế?
Công thức cơ bản:
Tổng tải trọng = Trọng lượng vật nâng + Trọng lượng móc + Trọng lượng cáp, sling và phụ kiện khác.
Sau đó, cộng thêm hệ số an toàn (1,15 – 1,25) để có tải trọng tính toán. Nếu giá trị này lớn hơn tải trọng cho phép trong biểu đồ tải, bạn phải điều chỉnh cấu hình làm việc hoặc chọn xe cẩu lớn hơn.
5. Hệ số an toàn trong kiểm tra tải trọng xe cẩu là bao nhiêu?
Hệ số an toàn thường dao động từ 15% đến 25% tùy loại xe cẩu và yêu cầu kỹ thuật.
Ví dụ: tải trọng thực tế 10 tấn, hệ số an toàn 1,2 thì tải trọng tính toán là 12 tấn.
Xe chỉ được phép nâng nếu tải trọng 12 tấn này nhỏ hơn tải trọng tối đa trên biểu đồ tải.
Kết luận
Kiểm tra tải trọng xe cẩu là bước bắt buộc trong mọi hoạt động nâng hạ, nhằm đảm bảo an toàn, tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật và kéo dài tuổi thọ thiết bị.
Hy vọng qua bài viết vừa rồi, Xe Cẩu Tiến Phát đã cung cấp cho bạn nằm rõ các bước thực hiện đúng quy trình kiểm tra tải trọng giúp phòng ngừa rủi ro, kéo dài tuổi thọ thiết bị và đảm bảo hiệu quả vận hành an toàn trên công trường.
